Yod haqida nimalarni bilishimiz kerak

Asosiy fikrlar

• Yod oʻsish, rivojlanish va salomatlik uchun muhimdir.
• Yodni non, dengiz mahsulotlari, tuxum, meva va sabzavotlar, goʻsht, sut mahsulotlaridan olishingiz mumkin.
• Yosh, homiladorlik va emizish sizga kerak boʻlgan yod miqdoriga ta’sir qilishi mumkin.
• Siz va oilangiz yetarli miqdorda yod olishni bilish uchun shifokoringiz yoki dietologingiz bilan gaplashing.

Yod nima?

Yod insonlar uchun zarur oziq moddalardir. Bu oʻsish, rivojlanish va salomatlik uchun muhim, ammo bizga ozgina miqdorda kerak xolos.

Yod tabiiy ravishda dengizda va ba’zi tuproqlarda uchraydi.

Yod dengiz hayotida (jumladan, baliq, qisqichbaqalar va suv oʻtlari), yodga boy tuproqda oʻsadigan ba’zi oʻsimliklarda, tarkibida yod boʻlgan tuproqda oʻtlangan hayvonlarning mahsulotlarida ham mavjud.

Yod tuz kabi ba’zi ovqatlarga qoʻshiladi.

Nima uchun bizga yod kerak?

Qalqonsimon bezlar metabolizm, oʻsish va rivojlanishni boshqaradigan gormonlarni ishlab chiqarish uchun yodga muhtoj.

Agar bolalar va kattalar ratsionida yod yetarli boʻlmasa, ularda yod tanqisligi rivojlanishi mumkin. Bu qalqonsimon bezning kattalashishiga olib kelishi mumkin. Kattalashgan qalqonsimon bez yoki buqoq:

• gormon ishlab chiqarishga ta’sir qiladi.
• yutish va nafas olishda qiyinchiliklarga olib keladi.
• vazn ortishi, quruq teri, soch toʻkilishi, charchoq, sovuqqa toqat qilmaslik va depressiya kabi muammolarni keltirib chiqaradigan hipotiroidizm(tananing normal oʻsmasligi)ga olib keladi.
• oʻsishning sekinlashishiga va aqliy zaiflashuvga olib keladi.

Yod, homiladorlik va emizish

Homiladorlik davrida ayolning qalqonsimon bezi qoʻshimcha ravishda koʻp ishlashi kerak. Buning sababi shundaki, u ishlab chiqaradigan gormonlar tugʻilmagan chaqaloqning miyasi va asab tizimining oʻsishiga yordam beradi.

Homilador ayolning qalqonsimon bezi koʻproq ishlayotganligi sababli, u yod tanqisligi paydo boʻlmasligi uchun unga qoʻshimcha yod kerak.

Homilador ayolda kuchli yod tanqisligi uning chaqalogʻining tushishi, oʻlik tugʻilishi yoki aqliy zaiflashishiga olib kelishi mumkin.

Tugʻilgandan soʻng, koʻkrak suti bilan oziqlangan chaqaloqlar yod manbai sifatida ona sutiga bogʻliq boʻlib, ularning miyasi va asab tizimining rivojlanishini ta’minlaydi. Bu shuni anglatadiki, emizikli onalarda yod tanqisligi chaqaloqlar uchun ham xavf tugʻdirishi mumkin.

Agar siz homilador boʻlsangiz, homilador boʻlmoqchi boʻlsangiz yoki emizayotgan boʻlsangiz, kuniga 150 mikrogram (mkg) miqdorida yod qoʻshimchasini qabul qilishingiz tavsiya etiladi. Agar sizda qalqonsimon bez bilan bogʻliq muammolar mavjud boʻlsa, qoʻshimchani olishdan oldin shifokoringiz bilan maslahatlashing.

Yod manbalari

Har hafta oilangizning ratsioniga quyidagi oziq-ovqatlarni kiritish siz va farzandlaringiz yetarli miqdorda yod olishiga yordam beradi:

• Qadoqlangan non: esda tutingki, organik non, tuzsiz non, qadoqlanmagan non va uyda non tayyorlash uchun non aralashmalarida yod boʻlmasligi mumkin, shuning uchun oziq-ovqat yorligʻini tekshiring yoki sotuvchidan soʻrang.
• Dengiz mahsulotlari: mutaxassislar haftasiga 2-3 marta dengiz mahsulotlarini istemol qilish tavsiya qiladilar. Agar homilador boʻlsangiz, baliq tanlashda ehtiyot boʻlishingiz kerak. Ba’zi baliqlar, masalan, shingil, qilich va orkinos, boshqalarga qaraganda yuqori simobga ega. Konservalangan qizil ikra va dengiz oʻtlari yodning eng yaxshi oziq-ovqat manbalari hisoblanadi.
• Tuxum, sabzavot, goʻsht va sut mahsulotlari: bu oziq-ovqatlardagi yod miqdori turlicha ekanligini unutmang.

Vegetarianlar yod qoʻshimchalari yoki yodga boy mahsulotlar iste’mol qilishlari lozim.

Odamlarga qancha yod kerak

Yod qabul qilishda quyidagi qiymatlar tavsiya qilinadi:

• 0-6 oylik yosh chaqaloqlarga kuniga 90 mkg.
• 7-12 oylik chaqaloqlarga kuniga 110 mkg.
• 1 yoshdan 8 yoshgacha bo’lgan bolalarga kuniga 90 mkg.
• 9-13 yoshli bolalarga kuniga 120 mkg.
• 14-18 yoshdagi oʻsmirlar va homilador va emizikli boʻlmagan kattalar uchun kuniga 150 mkg.
• Homilador ayollar va homilador boʻlishga harakat qilayotgan ayollar kuniga 220 mkg.
• Emizikli ayollarga kuniga 270 mkg.

Nima uchun ba’zi odamlar yetarli miqdorda yod olmaydilar?

Ba’zi bolalarda yod tanqisligi uchrashi mumkin. Buning sababi, ular yashayotgan hudud tuproqlarida yod miqdori past boʻlishi mumkin, ya’ni bu hududlarda yetishtirilgan sabzavotlarda yod koʻp emas.

Koʻpgina oilalar tuzni dietadan chiqarib tashlashdi, bu esa yod miqdorini kamaytirishga olib keladi. Ular ovqatga tuz qoʻshganda ham, u koʻpincha yodlangan osh tuzi emas, balki oddiy tuz yoki dengiz tuzi shaklida boʻladi.

Ortiqcha yod miqdori

Yod juda koʻp bo’lishi mumkin, ammo uni xavfli yuqori darajada iste’mol qilish juda qiyin. Masalan, bolangiz juda koʻp boʻlishi uchun bir oʻtirishda 1 kg pishloq yoki 25 ta qaynatilgan tuxum iste’mol qilishi yoki 5 stakan sut ichishi kerak.

Ba’zi dori-darmonlar va qoʻshimchalar yuqori dozalarda yodni oʻz ichiga olishi mumkin.

Ba’zi odamlar juda koʻp yodga ta’sirchan boʻlishadi, bu ularning qalqonsimon bezlarida qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin.