Farzandingiz bilan munosabatingiz qanday?

Psixologlarning fikricha, bola tarbiyasida quyidagilar mumkin emas ekan:

Hech qachon bolani boshqa bola bilan, umuman, boshqalar bilan solishtirmaslik kerak.

Qo’shnining bolasi ingliz tilini o’rganayotgani uchun farzandini ingliz tili to’garagiga berish, jiyani a’lo baholarga o’qayotganini o’g’liga har doim namuna qilish, sinfdoshi yaxshi natijalarga erishganini ko’rib farzandidan ranjish – ko’pchilik ota-onaga tanish holat bo’lsa kerak. 

Aslida, aynan solishtirish yaxshi tarbiyaga to’sqinlik qilar ekan.

Birinchidan, bolani hadeb solishtiraverib uning haqiqiy qadr-qimmatini ko’rmay qolasiz. Qo’shningiz bolasining matematika bo’yicha a’lo baholarini quvish natijasida o’z farzandingizda, aslida, mavjud bo’lgan chizish qobiliyatini so’ndirib qo’yasiz. O’z bolangizni o’ylang, uning yutuqlaridan zavqlaning  birovdan— oshgani uchun emas, o’zi ajoyib bo’lgani uchun.

Ikkinchidan, bolani birov bilan solishtirganingizda uning yutuqlarini yutuqdek qabul qilmaysiz, balki o’sha qo’shni bolasining baholariga solishtirasiz. Agar solishtirish bo’lmaganda bolaning natijalari o’zining katta yutug’idek qabul qilinar edi. Masalan, ma’lum bir fandan sinfdoshi 78 ballga ega. Bolangiz o’sha sinfdoshiga yetishni maqsad qilib, 78 ball olsa…uni dildan maqtay olmaysiz. Faqatgina sinfdoshining natijasiga erishganligini ta’kidlaysiz. Bunda qahramon sizning farzandingiz emas, balki o’sha sinfdoshi bo’ladi.

Uchinchidan, solishtirishni eshitavergan bola o’zining siz uchun qimmati yo’q ekanligiga ishonib boradi. «Mening yutuqlarim, mening birovga o’xshashim yoki mening undan oshib ketishimgina ota-onamni xursand qila oladi, men emas», degan fikrga keladi. Bu fikr bolalikda shakllansa, keyinchalik hayot davomida inson o’zining qadr-qimmati haqida past, yomon fikrga ega bo’lishiga olib keladi. Natijada katta bo’lganida biror maqsadga erishishda, sevib-sevilishda muammolarga duch keladi.

Ota-ona bolaning o’zini sevadi. Lekin bola shunday sevgini his etishi lozim. «Qara ana u bolalarning jim o’tirishini, sen esa qanaqa to’polonchisan», «Nega sen palonchiga o’xshab 5 baho olib kelmaysan?», «Qachon qo’shnimiz bolasiga o’xshab medal olib kelasan?» va hokazo va hokazo. Bu gaplar bolani qulog’iga kirib dilini yaralaydi.
Bolaning o’zini seving, uning yutuqlaridan quvoning, bola hech kimga o’xshamasdan aynan o’zining xarakter va qobiliyatiga ega ekanligidan quvonishni biling. Shunda u sevimli ekanligiga, qanday baho olishidan qat’iy nazar uni ota-onasi yaxshi ko’rishiga ishonadi. Psixologlarning taʼkidlashicha, bunday tarbiya ko’rgan bola bugun bo’lmasa, ertaga, albatta, sizning ishonchingizni oqlaydi. O’zi, o’z xohishi bilan, o’zining qobiliyatidan kelib chiqqan holda amalga oshiradi va bu oqlash baxtli qalb egasidan chiqadi.

Ayol va erkak farzandli bo’lgani bilan, yaxshi ota-ona bo’la olmasligi mumkin. Siz yaxshi ota-onamisiz?

Avallambor, sizni tabriklaymiz, ushbu maqolani o’qishni boshladingizmi, demak siz yaxshi ota-onasiz, hech bo’lmaganda, yaxshi ota-ona bo’lishni istaydigan va bunday bo’lishga harakat qilayotganlardansiz.

Bundan tashqari, quyidagi izohlarni o’qib o’zingizga baho berishingiz mumkin.

1. Siz farzandlaringizni ajratmaysiz. Har biriga bo’lgan muomalangiz, e’tiboringiz, mehringiz bir xil.

2. Siz farzandlaringiz bilan suhbatlashasiz. Bu yerda «Keldingmi, choyingni ichib ol», kabi gaplar emas, balki haqiqiy bafurja suhbat nazarda tutilmoqda. Bolaning bog’chasi, o’qishidagi bo’lgan voqealarni aytib berishini maroq bilan eshitish, uning hissiyotlariga quloq tutish, o’ziga yarasha dardiga malham bo’lish kabilar sizni farzandingizga yana-da yaqinlashtiradi.

3. Butun kuningiz bolaga ish buyurish bilan o’tmaydi. Bolaning o’ziga ajratadigan vaqtini hurmat qilasiz.

4. Bolaning nuqtayi nazarini hisobga olasiz va uni tushuna olmasangiz ham hurmat qilasiz.

5. Bolaning oldida qarindoshlarni ham, birovlarni ham yomonlamaysiz, haqoratlamaysiz.

6. Bolani urmaysiz.

7. Bolaning qiziqishlarini qo’llab-quvvatlaysiz.

8. Aytgan o’yinchog’i uchun do’konga chopmay, u bilan suhbat qurib, uning o’rniga boshqa narsa olish afzalroq ekanligini tushuntira olasiz.

9. Bolangiz dugonangiz yoki qarindoshingiz bilan suhbatingizga aralashsa, unga tanbeh bermay, kutib turishini tushuntirasiz. Yoki boshqalarni chetga surib qo’yib, unga bir zum quloq tutasiz. 

10. Bola injiqlik, qo’pollik qilayotgan bo’lsa, uni urishmay, sababini bilishni istaysiz.

Ushbu izohlarga qarashingiz ijobiy bo’lsa, siz yaxshi onasiz, desak, mubolag’a bo’lmaydi. 

Bundan tashqari, yaxshi ona bo’lishning eng oson yo’li bolani yoshidan qat’iy nazar kunda bir necha bor quchoqlash ekanligini unutmang!

Ota-ona bo’lish oson, lekin yaxshi ota-ona bo’lish hammaning ham qo’lidan kelavermaydi. Quyidagi kichik maslahatlar yaxshi ota-ona bo’lish sari yetaklaydi.

1. Asabiylashmang. Siz qanchalik muloyim va sokin bo’lsangiz, bolangiz ham shunchalik osuda bo’lib o’sadi.

2. Aldamang. «Ovqat yesang, buvingnikiga olib boraman!», dedingizmi, olib boring yoki unday va’da bermang. bolaga berilgan va’dani bajarish muhim. Shunda u sizga ishonadi va talablaringizni oson bajara oladi.

3. Urmang. Bolani urishdan yomoni yo’q. Urmay turib ham jazolash mumkin, urmay turib ham ota-ona o’z gapini o’tkazishi mumkin. Urish darajasiga bordingizmi, demak ayb sizda.

4. Har narsani man qilavermang. «U mumkin emas, bu mumkin emas, «Uni qilma, buni qilma», kabi gaplarni eshitavergan bola bora-bora bu gaplarga e’tiborsiz bo’lib qoladi. O’zingiz uchun chindan mumkin bo’lmagan narsalar bilan sizga shunchaki noqulaylik keltiruvchi narsalarni ajratib oling. Masalan, mashina yo’lga chiqish rostdan ham man qilinishi shart bo’lgan narsa. Qumda yangi kiyimda o’ynashi esa, shunchaki, sizga noqulaylik keltiruvchi narsa. Haqiqatan mumkin bo’lmagan narsalarga yo’l qo’ymang. Sizga noqulaylik keltiradigan narsalarga bo’lgan munosabatingizni o’zgartiring.

5. Yomon namuna bo’lmang. O’zingiz xunuk so’zlarni ishlata turib, bolangizga «Xunuk gapirma!» deya olmaysiz. Xuddi shunday kuni bilan televizor yonida bo’lsangiz, bola ham dars qilmay televizor qarshisidan ketolmayotganiga hayron bo’lmang. O’zgarishni o’zingizdan boshlang.

6. Aybingizni tan olishni biling. Biror ishda xato qilib qo’ysangiz, bolangiz oldida uni tan olishga odatlaning. Bola xato qilishdan qo’rqib yashamay, xatoni qanday qilib takrorlamaslikni o’rgansin. 

7. Bolani erka qilishdan qo’rqmang. Yetti yoshgacha erka bo’lgan bola hayotda katta yutuqlarga erishadi. Faqat erkaligi yangi o’yinchoqlar bilan emas, sizning mehringiz bilan qoplansin. 

8. Kechirim so’rashni biling. Siz ham nohaq bo’lishingiz mumkin. Boladan kechirim so’rashdan qo’rqmang. Bundan u mehrliroq va sabrliroq bo’lishni o’rganadi.

9. Quchoqlang! Bolani ko’proq quchoqlab, o’pishga odatlaning. Bola bunga ham ruhan, ham jismonan muhtoj bo’ladi.

10. Sabrli bo’ling. Ota-ona jahli chiqishining eng asosiy sababi sabrsizlikdir. Bolaning qiliqlariga, ishiga, o’qishiga, yurish-turishiga ozgina sabr bilan yondashsangiz, u sizni faqat suyuntirayotganini his qilasiz. 

Muminova D.R. 
Manba

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi