Tabiiy ofat va qaygʻuli yangiliklar eshitganda: 6-11 yoshli bolalarni qo’llab-quvvatlash

Asosiy fikrlar:

• Maktab yoshidagi bolalar ommaviy axborot vositalarida tabiiy ofatlar, boshqa qaygʻuli yangiliklarni eshitadilar va koʻradilar.
• Bolalar oʻzlari duch kelgan barcha yangiliklarni tushunmasligi, lekin shunday boʻlsa ham qoʻrqib, xafa boʻlishlari mumkin.
• Agar siz ularga aniq, yoshiga mos ma’lumot va suhbatlashish imkoniyatini bersangiz, bolalar falokat xabarlarini yaxshiroq qabul qilishadi.

Tabiiy ofat xabarlari, qaygʻuli yangiliklarni bolalar qanday qabul qilishadi?

Maktab yoshidagi bolalar televidenie, radio, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa ommaviy axborot vositalarida vahimali xabarlarni eshitadi, koʻradi. Bunga oʻrmon yongʻinlari, toshqinlar, zilzilalar, terrorizm, urushlar, baxtsiz hodisalar, zoʻravonlik, jinsiy jinoyatlar va boshqalar kiradi. Ular, shuningdek, kattalarning ofatlar va boshqa qaygʻuli yangiliklar haqida suhbatlarini eshitishadi.

Farzandingizni ofatlar va qaygʻuli yangiliklardan butunlay himoya qila olmasligingiz aniq. Lekin farzandingiz bilan suhbatlashish unga bu voqealarni tushunish va qoʻrquvni yengishda yordam beradi.

Ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinadigan tabiiy ofatlar va qaygʻuli yangiliklar maktab yoshidagi bolalarga qanday ta’sir qiladi

Bolalar radio, televidenie va ijtimoiy tarmoqlardagi yangiliklarni har doim ham tushuna olmaydi, ammo ommaviy axborot vositalarida tabiiy ofatlar va boshqa qaygʻuli yangiliklar ularga yomon ta’sir qilishi mumkin.

Masalan, bolalar quyidagilarni his qilishlari mumkin:

• atrofidagi kattalar his qilayotgan stress yoki qaygʻudan xafa boʻlishadi
• ular yoki ularning oilalari zarar koʻrishidan xavotirda qolishadi
• doimiy xavfli qamrov bilan oʻralganday his qilib – ular hatto falokat qayta-qayta sodir boʻlayotganini oʻylashlari mumkin.

Bolalar qaygʻuli yangiliklardan koʻproq ta’sirlanadi, agar:

• ular voqea yaqinida – masalan, yaqin atrofda oʻrmon yongʻinlari boʻlsa yoki ularning oilasiga nisbatan boʻhton, qoʻni-qoʻshnilarning janjali uyushtirilsa
• ularga voqea oʻta daxshatli ta’sir qiladi – masalan, agar yaqinlaringiz jarohatlangan yoki vafot etgan bo’lsa, ularning uyi, maktabi vayron boʻlgan boʻlsa
• ayniqsa, voqeaning grafik video mazmuni mavjud boʻlsa, videoda qaygʻuga uchragan odamlar, uy hayvonlari va boshqa holatlar koʻrsatilgan boʻlsa
• ular oʻzlarini kuchsiz his qilishadi – masalan, agar ular kattalarning iqlim oʻzgarishi boʻyicha biror narsa qila olmasligini his qilsalar.

Bolalarning ofat va qaygʻuli yangiliklarga munosabatiga quyidagilar ham ta’sir qiladi:

•  voqeaning qanchalik kattaligi
•  voqeaning qancha davom etishi
•  voqea qancha odam ta’sir qilishi

Ammo ba’zida katta miqyosdagi voqealar va oʻlim bolalar uchun kichikroq voqealarga qaraganda ancha ogʻir qabul qilinadi. Misol uchun, bola minglab odamlarning toshqinda oʻlimidan koʻra, yosh bolalarning onasining oʻlimidan koʻproq xafa boʻlishi mumkin.

Farzandingiz bilan falokat yangiliklari va qaygʻuli yangiliklar haqida suhbatlashing

Farzandingiz yangiliklarda tabiiy ofatlar va boshqa qaygʻuli voqealar haqida aniq, yoshiga mos ma’lumotga ega boʻlsa, uni yengish osonroq boʻladi. Shuningdek, u savollar berish va his-tuygʻular haqida gapirishga muhtoj.

Bu yerda maktab yoshidagi bolalar bilan terrorizm, tabiiy ofatlar, zoʻravon jinoyatlar, iqlim oʻzgarishi va boshqa ofat yangiliklari va qaygʻuli voqealar haqida suhbatlashish uchun ba’zi fikrlar mavjud.

Suhbatlashishga toʻgʻri vaqt ajrating

Farzandingiz bilan suhbatlashish uchun toʻgʻri vaqtni toping. Farzandingiz maktabda qaygʻuli xabarni eshitgan boʻlsa, u uyga qaytganida suhbat vaqti boʻlishi mumkin. Yoki u yotishdan oldin gaplashishni xohlaydi. Agar siz gaplashishga koʻp vaqt ajratsangiz va bolangizga butun e’tiboringizni qaratsangiz yaxshi boʻladi.

Agar voqea sizga ham ta’sir qilgan boʻlsa, suhbatlashish uchun oʻzingizni yaxshi his qiladigan vaqtni tanlashga harakat qiling.

Nima boʻlganini tan oling va bolangiz nimani bilishini bilib oling

Falokat  sodir boʻlganligini tan olish har doim eng yaxshisidir. Agar siz hech narsa boʻlmagandek da’vo qilsangiz, bolangiz oʻzini noqulay, dovdirab, xavfli his qilishi mumkin. U oʻzi ham boʻlayotgan narsalar haqida chuqur qaygʻurishi mumkin.

Farzandingizdan nimani bilishi va savollari bor yoki yoʻqligini soʻrashdan boshlash yaxshi usuldir. Masalan, «Bugun ertalab yangiliklarda shaharda qurolli odam haqida xabar paydo boʻldi, deyishdi. Maktabdagilar bu haqda gapirishdimi? Ular nima deyishdi?”

Ommaviy axborot vositalarida tabiiy ofat haqidagi xabarlar va qaygʻuli yangi voqealarni muhokama qilish

Asosiy yangiliklar voqealari koʻpincha yangiliklar dasturlarida yoritiladi. Shu kabi dasturni birgalikda tomosha qilishingiz va keyin muhokama qilishingiz mumkin.

Farzandingiz ommaviy axborot vositalarida koʻrgan narsalar bilan aslida boʻlib oʻtgan voqea orasidagi farqlar haqida ham gapirishingiz mumkin. Misol uchun, ba’zi radio yoki televidenie yangiliklar dasturlari boshqalarga qaraganda koʻproq haqiqatga asoslanganmi?  Ba’zilarni voqeaning eng shov-shuvli qismlari qiziqtiradimi?  Ba’zi taqdimotchilar sizga xotirjamlik bilan faktlarni aytib berishadi, boshqalari esa juda hissiyotli ko’rinadi? Bularning barchasi haqiqatga asoslangami yoki toʻqimami?