Maktabdagi zo’ravonlik: bolangizga yordam berish

Asosiy fikrlar

• Maktabdagi zo’ravonlikni jiddiy qabul qiling va bolangizga yordam berish uchun tezda harakat qiling.
• Farzandingiz bilan zo’ravonlik haqida gaplashing. Farzandingizga g’amxo’rlik qilishingizni sezdiring.
• Farzandingizning o’qituvchisidan imkon qadar tezroq yordam oling. Bezorilikni bartaraf etish uchun maktab bilan hamkorlik qiling.
• Farzandingizni uyda qo’llab-quvvatlang va bolangizga zo’ravonlikka,bezorilikka qarshi kurash strategiyasini ishlab chiqishga yordam bering.

 Maktabda zo’ravonlik

Bezorilik bolalarning o‘ziga bo‘lgan ishonchi va hurmatiga yomon ta’sir ko’rsatadi.

Farzandingiz haqoratlansa, u uyda ham, maktabda ham yo’l-yo’riq, mehr va yordamga muhtoj bo’lib qoladi.  Farzandingiz, har qanday qo’rqitishning oldini olish uchun maktab bilan ishlashingizni bilishi kerak.

 Farzandingiz bilan zo’ravonlik nimaligi haqida suhbatlashing

Farzandingiz haqoratlansa, bolangizni tinglash va gaplashish juda muhimdir.  Bu sizga nima bo’layotganini bilib olishga yordam beradi, shunda siz maktab bilan birga harakat qilishingiz mumkin bo’ladi.  Siz bilan bo’lgan xotirjam va g’amxo’r suhbatlar, bolangizni sevish va qo’llab-quvvatlashni his qilishiga yordam beradi.

 Buni qanday boshlash kerak:

•  Tinglang: bolangizga to’liq e’tiboringizni qarating va sokin joyda gaplashishni o’ylab ko’ring.  Farzandingizga oddiy savollar bering, so’ngra javoblarni tinglang.  “Keyin nima bo‘ldi?” va “O‘shanda nima qilding?” kabi so‘zlarni aytishga harakat qiling.
•  Xotirjam bo’ling: bu bolangizga muammolarni qanday hal qilishni ko’rsatish imkoniyatidir.  Agar siz g’azablansangiz yoki tashvishlansangiz, bolangiz yoki boshqalar bilan gaplashishdan oldin xotirjam bo’lguningizcha kuting.
•  Muammoni umumlashtiring: siz shunday deyishingiz mumkin: «Demak, o’zing o’tirib, tushlik qilding.  Keyin Sem tushlik qutingni olib, bolalar maydonchasiga uloqtirdi.”
•  Farzandingizga xafa bo’lishi tabiiy va to’g’ri ekanligini bildiring: siz shunday deyishingiz mumkin: «Sen bundan juda xafa bo’lganing ajablanarli emas».
•  Farzandingiz bu ularning aybi emasligini bilishiga ishonch hosil qiling: masalan: “Sen ko’zoynak taqib yurganing uchun bu sodir bo’lmadi.  Jo uyda sodir bo’layotgan voqeadan xafa bo’lishi mumkin edi.  Lekin buning uchun bahona bo’la olmaydi,odamlar o’zidan kelib chiqib birovga munosabat bildiradi.Seni haqorat qilgan bo’lsa,bu ko’proq uning muammosi”.

  Keyingi qadam farzandingizga g‘amxo‘rlik qilayotganingizni va yordam berishingizni ko‘rsatishdir:

•  Muammoga rozi bo’lmang: masalan, «Kimnidir senga shunday munosabatda bo’lishga haqqi yo’q».
•  Farzandingizni maqtang: sizga zo’ravonlik haqida aytib berish bolangiz uchun oson bo’lmagan bo’lishi mumkin.  Maqtov bolangizni muammolarini siz bilan baham ko’rishga undaydi.  Masalan, «Menga bu haqda aytganingdan juda xursandman».
•  Yordam berishingizni aniq ayting: masalan, ‘’Ishlar unchalik yaxshi bo’lmaganga o’xshaydi.  Kel, buni yaxshilash uchun nima qilishimiz mumkinligi haqida o’ylab ko’raylik.’’
•  Salbiy sharhlardan qoching: «O’zingni himoya qilishing kerak» yoki «Bechora» kabi so’zlarni aytish yordam bermaydi.

Va agar farzandingiz nega ayrim bolalar bezorilik qilishini tushunsa, bu farzandingizga vaziyat uning aybi emasligini tushunishiga yordam beradi

•  muammoga duch keling va boshqalarni yomon his qilish vaziyatni yaxshilaydi deb o’ylang.

 Bezorilikni bartaraf etish uchun bolangizning o’qituvchisi bilan ishlash

Farzandingiz haqoratlansa, imkon qadar tezroq farzandingiz oʻqituvchisi va maktabidan yordam soʻrang.

Maktablar zo’ravonlikka juda jiddiy yondashadi va barcha o’ta ta’lim maktablarida bezorilik bilan bog’liq siyosat mavjud. Maktabingiz siz bilan vaziyatni baholaydi.  Maktablar har doim birinchi navbatda zo’ravonlikka uchragan bolani himoya qilishga e’tibor qaratadi.

Sizning birinchi qadamingiz farzandingizning sinf oʻqituvchisi bilan suhbatlashishdir. Farzandingizning o’qituvchisi zo’ravonlikni aniqlash va unga qarshi kurashish bo’yicha o’qitiladi va keyingi zo’ravonlikning oldini olish uchun siz bilan birga ishlashi mumkin.

Shuningdek, farzandingiz muammo ustida ishlayotganingizni bilishi kerak, shuning uchun bolangizga bu haqda oʻqituvchi bilan gaplashganigizni ayting.

Bezorilikni to‘xtatish uchun farzandingizning sinf o‘qituvchisi bilan qanday ishlash mumkin:

• O’qituvchi bilan alohida suhbatlashish uchun vaqt ajrating.
• O’zingizning tashvishlaringizni xotirjamlik bilan ustozga taqdim eting. Masalan, Taylerning aytishicha, Sem uni tushlik paytida urib, uni chaqirib, boshqa bolalarga u bilan o’ynamaslikni aytadi.  Nima bo’layotganini va bu borada nima qilishimiz mumkinligini bilish uchun sizning yordamingizni so’rayman.
• Muammoni o’qituvchi bilan muhokama qiling. O’qituvchining fikrlarini so’rang.  Shuningdek, siz maktabning zo’ravonlikka qarshi siyosati va tartib-qoidalarining nusxasini so’rashingiz mumkin.
• Dadil bo’ling, g’azablanmang yoki ayblamang. Masalan, «Ha, bolalar ba’zan masxara qilishadi.  Lekin bu shunchaki masxara bo’lganiga qo’shilmayman.  Menimcha, bu jiddiyroq.
• Uchrashuvni vaziyatni qanday boshqarish bo’yicha reja bilan yakunlang. Masalan, «Siz boshqa o’qituvchilar bilan bu haqda gaplashasiz, ular tushlik paytida bolalarni o’yin maydonchasida diqqat bilan kuzatishlari mumkin.  Va biz keyingi haftada yana gaplashamiz.
•  O’qituvchi bilan aloqada bo’ling.

 Farzandingiz o’qituvchi bilan gaplashishingizni xohlamasa-chi?

Farzandingiz o’qituvchi bilan gaplashishingizni xohlamasligi mumkin.  Farzandingiz xijolat bo’lishi yoki bezorilikni yanada kuchaytiradi deb qo’rqishi mumkin.

Farzandingizning tashvishlarini tinglash va unga kamroq tashvishlanishga yordam beradigan biron bir narsa bor-yo’qligini bilish muhimdir.  Misol uchun, siz maktabda boshqa o’quvchilar buni sezmasliklari mumkin bo’lgan vaqtni belgilashingiz mumkin.

 Agar zo’ravonlik to’xtamasa

Agar siz sinf o’qituvchisi bilan gaplashganingizdan keyin ham qo’rqitish to’xtamasa, maktab orqali ishlash eng xavfsiz hisoblanadi.

Mana yana bir qancha qadamlarni bajarishingiz mumkin:

• Nima va qachon sodir bo’lishini yozib oling. Agar zo’ravonlik jismoniy zarar yoki bolangizning mulkiga zarar yetkazsa, siz  suratga ham olishingiz mumkin.  Agar u kiber hujum bilan bogʻliq boʻlsa, ijtimoiy tarmoqdagi postlar yoki matnli xabarlarning skrinshotini oling.
• Sinf o’qituvchisiga bezorilik hali ham davom etayotgani haqida eslatma yozing. Xavotiringizni yozma ravishda hal qilishni so’rang.
• Maktab direktori bilan gaplashing.
• Maktabning shikoyat qilish tartibini ko’rishni so’rang.
• Muammoni maktab kengashi bilan muhokama qilish uchun uchrashuvni talab qiling. Maktabingizning mintaqaviy idorasidan qo’shimcha maslahat so’rang.

Xulq-atvorni o’zgartirish uchun vaqt kerak, shuning uchun siz bir kechada natijalarni ko’rmasligingiz mumkin.

Agar bezorilik haddan tashqari bo’lsa, maktab tizimidan tashqarida yordam izlash uchun sabablar ham bo’lishi mumkin.

 Maktab tizimidan tashqarida yordam

Agar bezorilik zo’ravonlik bilan sodir bo’lsa, jinoiy huquqbuzarliklar sodir etilgan bo’lsa yoki maktab sizga adolatsiz yoki asossiz munosabatda bo’lgan deb hisoblasangiz, quyidagi variantlardan ba’zilarini ko’rib chiqishingiz mumkin:

•  Yuridik maslahat so’rang.
•  Politsiyaga ayting.
•  Bezorilik qilgan shaxsga nisbatan ehtiyot chorasini qo’llash uchun Bolalar sudiga murojaat qiling.
•  Shikoyat qilish uchun ta’lim bo’limiga yoki hududingizdagi ombudsmanga murojaat qiling.

Farzandingiz zo’ravonlikni engish uchun nima qilishi mumkin

Farzandingiz haqorat qilinayotgan bo‘lsa, siz uzluksiz harakat qilishingiz kerak. Lekin bolangiz ham zo‘ravonlik sodir bo‘lganda qanday kurashishni o‘rganishi mumkin.  Bu bolangizga kelajakdagi har qanday qo’rqitish yoki salbiy ijtimoiy xatti-harakatlar bilan kurashish qobiliyatini beradi.  Bu, shuningdek, bolangizga o’zini ishonchli his qilishiga yordam beradi va zo’ravonlikdan kamroq zarar oladi.

Shuningdek, siz bolangiz bilan vaziyat uchun eng yaxshi strategiya haqida gaplashishingiz mumkin.  Misol uchun, agar kimdir bolangizga laqab  qilsa, bolangiz unga to’xtashni aytishi mumkin.  Ammo agar zo’ravonlik qilayotgan odam jismonan zo’ravonlik qilsa, bu haqda o’qituvchiga xabar bergani ma’qul.

 Farzandingizni uyda qo’llab-quvvatlash

Siz va sinf o’qituvchisi maktabda bezorilikni to’xtatish ustida ishlayotganingizda, farzandingiz uyda ham  ko’p yordam va mehrga muhtoj bo’ladi.

Farzandingiz bilan kunning yaxshi va yomon tomonlari haqida suhbatlashish uchun har kuni vaqt ajratishni maqsad qilishingiz darkor.  Har doim zo’ravonlik haqida so’rash o’rniga, «kuningning eng qiziqarli qismi nima edi?» kabi umumiy savollarni berishingiz mumkin.

Ba’zida professional yordam bolangizga zo’ravonlik bilan kurashishga yordam beradi.  Qo’shimcha ma’lumot olish uchun siz maktab psixologi bilan gaplashishingiz mumkin. Agar sizning bolangiz zo’ravonlik qilsa-chi?  Buni tushunish va qabul qilish qiyin bo‘lishi mumkin, farzandingiz boshqalarni haqoratlayotgan bo‘lsa, buning oldini olish haqida yana batafsil to’xtalib o’tamiz.

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi