Atrof-muhitni o’zgartirish: xatti-harakatlarni tarbiyalash vositasi

Asosiy fikrlar

• Farzandingizning atrofidagi muhit uning xulq-atvoriga ta’sir qilishi
• Agar bolaning muhitini o’zgartirsangiz, bora-bora uning xatti-harakatlari tez-tez o’zgarishi
• Jismoniy muhitni, harakatlar vaqtini, so’rov va ko’rsatmalarni o’zgartirish

Farzandingizning muhitini o’zgartirish: bu nimani anglatadi?

Farzandingiz o‘zini sizga yoqmaydigan tarzda tutayotgan bo‘lsa, bolangizning muhitida nimalar bo‘layotganiga e’tibor qaratganingiz ma’qul. Bolangizning muhitini o’zgartirish orqali  bolaning xatti – harakatini o’zgartirish mumkin .

Atrof-muhitni o’zgartirish bu  shunchaki bolangiz atrofida sodir bo’layotgan kichik voqealarga qandaydir o’zgarishlar kiritishni anglatishi mumkin . Ammo  bu uy jihozlarini  ko’chirish, mebel almashtirish, qimmatbaho o’yin jihozlarini o’rnatish kabi holatlarni anglatmaydi.

Farzandingizning «atrof-muhiti»: bu nima?

Bolalarning xulq-atvori haqida gap ketganda, atrof-muhit shunchaki bolangiz atrofidagi kichik narsalarni anglatadi . Farzandingizning «xulq-atvor muhiti» quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• Muhitning qayerda shakllanishi – masalan, parkda, uyda, supermarketda
• o’yinchoqlar, kitoblar va o’yin jihozlari, shuningdek, siz bolangizning o’ynashini xohlamayotgan  boshqa narsalar
• boshqa bolalar va ularning o’zini qanday tutishi
• shovqin va tinchlik kabi hislar
• kun vaqti
• So’rovlar va ko’rsatmalaringiz.

Bular bolangizning xulq-atvoriga ta’sir qilishi va hatto ba’zida istalmagan xatti-harakatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Masalan, bolangiz uchun bu odatiy hol bo’lishi mumkin :

• atrofidagi narsalar bilan o’ynashni xohlashi
• bolaning atrof – muhitini ko’zdan kechirish
• uxlash vaqti bo’lsa, charchagan holatni his etish
• shovqin yoki faollik ko’p bo’lsa, bunday holatlarda ko’tarinki holatda bo’lish
• sevimli o’yinchoqlarini baham ko’rishni xohlamasligi
• Agar u tushunmasa, ko’rsatmalaringizga amal qila olmaydi

Farzandingizning jismoniy faoliyat  muhitini o’zgartirish

Farzandingiz o’zingizni xohlagan tarzda tutishiga yordam berish uchun bolangiz muhitidagi jismoniy  faoliyatlarni  o’zgartirish bo’yicha ba’zi fikrlar.

Uyda

• Sinadigan buyumlar yoki qimmatbaho narsalarni ko’rinmaydigan va qo’li yetmaydigan joyga olib qo’ying – bu xavfsizlik va yaxshi xulq-atvor uchun muhimdir.
• Farzandingiz haddan tashqari jo’shqin bo’lib ketganda foydalanishi uchun «sokin joy» yarating. Bu bolangizning sevimli kitoblari yaqinida joylashgan maxsus yostiq bo’lishi mumkin.
• Farzandingiz ertalab maktabga tayyorgarlik ko‘rayotganida, planshet va televizor kabi ekranlar o‘chiqligiga ishonch hosil qiling.

Tashqarida va atrofida

• Iloji bo’lsa, bolangiz uchn xavfsiz ochiq havodagi joylarni  tanlang – masalan, hovli, o’yin maydoni yoki orqa hovli kabi joylar .  Bunday  joylarda siz ham o’zingizni erkin his qilasiz va bolangiz ham hech kimni xafa qilmasdan o’z o’yinlari bilan ovora bo’lib qoladi.
• Avtomobil, poyezd yoki avtobus kabi transport vositalarida safarga chiqaningizda o’rindiq joylaringizni tez tez almashtirib turing. Masalan,  ota- yoniga otirib olsin  yoki bitta bola bir muddat deraza yonida o’tirsin, keyin o’zgartiring.
• Oilaviy dam olish uchun siz ham, farzandingiz ham zavqlanadigan narsalarga ega bo’lgan joylarni qidiring – masalan, bolangiz uchun o’yin maydonchasi va siz uchun tamaddi qilib o’tiradigan joy.
• Avtomobil sayohatida bir xil muhitni o’zgartirish uchun musiqadan foydalaning. Farzandingiz zerikib qolgan bo’lsa, siz ko’tarinki musiqani yoki uni tinchlantirishni xohlaganingizda tinchlantiruvchi musiqani qo’yishingiz

O’yinchoqlar va buyumlar

• Katta yoshdagi farzandingiz xonasi eshigiga qandaydir belgilar o’rnating . Ya’ni yosh ukalari uni bezovta qilmasligi va vaqt topganda ukalar bilan o’ynashi mumkinligi ko’rsatadigan.
• Farzandingizning sevimli o’yinchoqlarini qo’li yetadigan joyga qo’ying. Shunda, u o’yinchoqlarini qidirayotganda xavfli joylarga chiqish holatlariga
• Farzandingiz mehmon bo’lib kelgan bolalar bilan baham ko’rishni istamaydigan o’yinchoqlarni tanlab olib qo’yishiga ko’maklashing .

Farzandingizning muhitida faoliyat vaqtini o’zgartirish

Qandaydir bir voea sodir bo’lganda , va bu paytda  o’sha holatni o’zgartirish orqali bolangizning muhitini o’zgartirishingiz mumkin . Bu borada bir qancha takliflar bor :

• Yotishdan oldin sokin, tinchlantiruvchi harakatlarni rag’batlantiring.
• Tushlikdan keyin bolangizga oziq-ovqat do’koniga xarid uchun eting .
• Ertalab maktabga shoshilayotganda bosim va stressni kamaytirish uchun erta turing.
• Hammomdan chiqishda g’azablanmaslik uchun hammom vaqtini erta boshlang.
• Uzoq avtomobil boshqarganda tez-tez tanaffuslarni rejalashtiring

So’rovlar va ko’rsatmalaringizni o’zgartirish

Farzandingizning xatti-harakatlarini o’zgartirishingiz yoki bolangizdan biror narsa qilishni so’rashingiz mumkin .

Ko’rsatma – bu bolangizga biror narsa qilishni buyurganingizda aytasiz. Agar siz aniq, qisqa va oddiy ko’rsatmalar bersangiz, bolangiz undan nima kutilayotganini bilib oladi – masalan, «Iltimos, yo’lni kesib o’tganimizda qo’limdan ushlab turing». Ammo ko’rsatmalar juda ko’p bo’lsa, bolalar o’zlarini haddan tashqari to’palon qilishlari yoki o’zlarini isyonkor holatda tutishlari mumkin. Iltimos – bu bolangizdan biror narsa qilishni so’rashdir. Masalan, ‘Iltimos, dasturxon tuza olasizmi?’ Farzandingiz so’rovga «ha» yoki «yo’q» deyishni tanlashi mumkin. So’rovlar farzandingizga tanlov va nazorat tuyg’usini beradi , bu esa farzandingiz bilan hamkorlik qilish ehtimolini oshirishi mumkin. Ko’rsatmalar va so’rovlar birga qo’llashingiz  samaraliroq bo’ladi. Lekin so’rovlarni ko’rsatmalarga qaraganda ko’proq ishlating.

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi