Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunlik: homilador ayollar va bo’lg’usi onalar

Asosiy mulohazalar:

• Homiladorlik davrida yoki tug’ish jarayonidan so’ng 2 haftadan ko’proq davom etadigan salbiy ruhiy o’zgarishlar tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunlikning belgilaridir.
• Agarda siz tug’ruqdan oldingi yoki keyingi tushkun holatlarga duch kelishim mumkin deb o’ylasangiz, avvalo, shifokor bilan gaplashib olishingiz kerak. 
• Sizga biriktirilgan shifokor tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkun holatlar  uchun to’g’ri muolaja usullarini topishga yordam beradi.
• Oila  va do’stlarning qo’llab- quvvatlashi tushkun holatlarni yengishga  yordam beradi.

Tug’ruqdan  oldingi va keyingi tushkunlik: ular qaysilar?

Ikki haftadan ortiq davom etadigan jiddiy va salbiy ruhiy o’zgarishlar, shuningdek, kundalik hayotingizda qilmoqchi bo’lgan yumushlaringizga halal beradigan  tushkun holatlar tug’ruqdan oldingi va keyingi holatlardir.

Tug’ruqdan oldingi va  keyingi tushkunlik bu homiladorlik davrida va tug’ruqdan  keyingi kutilishi mumkin bo’lgan ruhiy o’zgarishlardir. Misol uchun, agar siz homilador bo’lsangiz, homiladorlikning jismoniy o’zgarishlarini boshdan kechirish tufayli ruhiy o’zgarishlarga ham duch kelasiz.  Agarda siz yaqinda farzandli bo’lgan bo’lsangiz, bola tug’ilganidan bir necha kun o’tgach, chaqaloqni qo’lingizga olishingiz mumkin bo’ladi. Ammo bu kabi ruhiy holatlar uzoq davom etmaydi.

Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunlik  bir xil alomatlarga ega va ularga  nisbatan bir xil usulda muolaja qilinadi. Ularning orasidagi yagona farq – qanchalik davom etishi.

Tug’ruqdan oldingi tushkunlik, asosan, homiladorlik davrida ro’y beradigan tushkun holat hisoblanadi. Tug’ruqdan keyingi tushkunlik esa birinchi tug’ruq jarayonidan keyin  sodir bo’ladigan holatdir. Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunlikni perinatal tushkunlik deb eshitgan bo’lishingiz mumkin.

Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunlik holatlari

Agar siz 2 haftadan buyon qandaydir o’zgarishlarni boshdan kechirayotgan bo’lsangiz, mutaxassislarga murojaat qilishingiz kerak. Agar ilgari ruhiy kasallikka chalingan bo’lsangiz, sog’liqni saqlash mutaxassisiga xabar berishingiz lozim. Chunki o’tmishdagi ruhiy kasalliklar homiladorlik davrida qaytalanishi mumkin.

 Kuzatilishi mumkin bo’lgan ruhiy o’zgarishlar:

• uzoq vaqt davomida tushkun holatda bo’lish;
• yig’lab yoki xafa bo’lib yurish;
• ishonchni yo’qotish;
• ko’p vaqt davomida chaqaloq yoki o’zi haqida tashvishlanish;
• qo’rquv va vahimaning paydo bo’lishi;
• g’azablangan yoki juda yomon kayfiyatda bo’lish;
• o’zini hamma narsadan to’yib ketganday his qilish;
• yolg’iz qolish yoki tashqariga chiqish qo’rquvi;
• chaqaloq bilan yolg’iz qolishdan qo’rqish.

Kuzatilishi mumkin bo’lgan fikrlar chalkashuvi:

• noto’g’ri bo’layotgan hamma narsa sizning aybingizday tuyilishi yoki o’zingiz  haqingizda qadrsiz va omadsiz degan fikrga borish;
• chaqalog’ingiz boshqa birov bilan bo’lsa unga ancha yaxshi bo’lishi haqida o’ylay boshlash;
• “men qila olmayman» yoki «men bardosh berolmayman» deb o’ylash;
• aniq o’ylashda, diqqatni jamlashda yoki qaror qabul qilishda qiynalish;
• chaqalog’ingiz sizni yaxshi ko’rmaydi, deb o’ylash;
• o’zingizga yoki chaqalog’ingizga zarar yetkazish haqida o’ylash.

Xulq-atvor va ijtimoiy holatdagi o’zgarishlar:

• odatda sizga yoqadigan mashg’ulotlarga nisbatan qiziqishlaringizning yo’qolib borishi;
• nimadir bajarish uchun ishtiyoqning pastligi;
• pishirish yoki xarid qilish kabi kundalik vazifalarni bajarishda qiynalish;
• oila va yaqin  do’stlardan uzoqlashish;
• o’ziga nisbatan g’amxo’rlik qilmaslik.

Kuzatilishi mumkin bo’lgan fiziologik o’zgarishlar:

• uyqu muammolari: masalan, siz uxlay olmaysiz yoki odatdagidan ko’ra ko’proq uxlaysiz
• ishtahaning o’zgarishi: masalan, kam ovqatlanish yoki ortiqcha ovqatlanish;
• horg’in holatda bo’lish.

Tug’ish jarayonini boshidan o’tkazgan onalarning oz qismi tug’ruqning  dastlabki haftalarida ruhiy kasallikni boshdan kechiradilar. Agar siz odatdagidan ko’ra boshqacha harakat qilayotganingiz yoki o’ylayotganingizdan xavotirga tushgan bo’lsangiz, iloji boricha tezroq shifokoringiz bilan gaplashing.

Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunliklardan xalos bo’lish

Agar sizda tug’ruqdan oldingi yoki  keyingi tushkunlik bo’lishi mumkin, degan o’y paydo bo’lsa, o’z vaqtida shifokorga ko’rinishingiz juda muhim hisoblanadi.

Tug’ruqdan oldingi va  keyingi tushkunlik bilan bog’liq  masalalarda bir qancha mutaxassislarga va tekshiruv xizmatlariga murojaat qilishingiz mumkin:

• sizning shifokoringiz;
• sizning tug’ruq davridagi shifokoringiz va doyangiz;
• farzandingiz salomatligini nazorat qiluvchi shofokor va oilaviy sog’liqni saqlash hamshirasi;
• mahalliy sog’liqni saqlash markazi;
• mahalliy ruhiy salomatlik xizmatlari;
• ruhshunos topish markazi.

Agar ishonchingiz komil bo’lmasa, sizning shifokoringiz sizga eng to’g’ri ko’rik xizmatlarini ko’rsatishi mumkin. Yordam va qo’llab-quvvatlash  xizmatida siz  kasallik belgilaridan xalos bo’lishiningiz, tezroq o’zingizni yaxshi his qilishingiz va chaqalog’ingizni  o’sishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan narsalarni berishingiz mumkin.

Agar siz o’zingizga yoki oilangizga zarar yetkazish haqida o’ylayotgan bo’lsangiz, tez yordam shifokori bilan bog’laning. Agar kimningdir hayoti xavf ostida deb hisoblasangiz, 103 ga qo’ng’iroq qiling yoki mahalliy kasalxonangizning tez yordam bo’limiga boring.

Agar siz tug’ruqdan oldingi yoki  keyingi tushkunlik alomatlarini boshdan kechirsangiz, sizga yordam beradigan ko’plab davolash usullari mavjud. Shifokor siz bilan sizning shaxsiy holatingiz va yoshingizga, shuningdek, tushkunlik holatingiz turiga qarab muolaja buyuradi.

Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkun holatlar uchun davolash

Bu yerda tug’ruqdan oldingi va  keyingi tushkunlikni davolash usullari keltirilgan.

 Ruhiy muolaja

Tug’ruqdan oldingi va  keyingi tushkunlikni davolashning psixologik usullari, ya’ni kognitiv xatti -harakatlar muolajasi (CBT) va shaxslararo muolaja (IPT) ni o’z ichiga oladi. Ushbu davolash usullari tushkunlik va xavotirlanish hissiyotlarini boshqarishga yordam beradi.

Shifokor sizga birma-bir yoki guruh holatida, ya’ni  shunga o’xshash alomatlarni boshdan kechirganlar bilan birgalikda yordam berishi mumkin.

Shifokoringiz sizga ruhiy salomatlik bo’yicha o’z dasturini berishi mumkin.

Dori vositalari
Ba’zida shifokorlar tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkunlik  uchun tushkunlikka qarshi dorilarni tavsiya qilishadi. Har xil turdagi tushkunlikka qarshi dori vositalari mavjud va ulardan ba’zilari homiladorlik va bolani  emizish davrida ehtiyotkorlik bilan ishlatilishi kerak.

Ko’p odamlar uchun ruhiy muolaja bilan birgalikda qo’llaniladigan dori vositalar juda yaxshi samara beradi.

Kasalxona xizmati
Tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkun holatlar uchun kasalxonaga yotqizish kamdan-kam hollarda uchraydi. Tibbiyot xodimlari o’z joniga qasd qiladigan  yoki chaqalog’iga zarar yetkazish haqida o’ylaydigan homilador ayollar yoki tug’ruqdan o’tgan onalarni kasalxonaga yotqizish kerakligini hisobga olishadi. Agar siz o’zingizni shunday his qilsangiz, tez yordam shifokoriga murojaat qilishingiz yoki mahalliy kasalxonaning tez yordam bo’limiga borishingiz kerak. Shifokorlar  sizga kerakli yordam va maslahatlarni  berishi mumkin.

Tug’ruqdan oldingi va  keyingi tushkun holat uchun amaliy usullar

Agar sizda tug’ruqdan oldingi va keyingi tushkun holatlar kuzatilsa, sizga yordam beradigan bir qancha amaliy  usullar mavjud.

Ruhiy ko’mak

Tug’ruqdan oldingi va  keyingi tushkunlik bilan kurashishning muhim usullaridan biri bu umr yo’ldoshingiz, oilangiz va do’stlaringizdan ruhiy ko’mak olishdir. O’zingizni qanday his qilayotganingizni tushunadigan odam bilan gaplashish, ba’zi holatlarni boshqarishga yordam beradi.

Tug’ruq haqidagi darslar, ota-onalar guruhi, o’yin guruhi yoki muolaja  guruhlari  ruhiy qo’llab-quvvatlashning muhim bir asosi bo’lib xizmat qiladi. Bu guruhlarda siz o’z tajribangizni baham ko’rish uchun boshqa odamlar bilan uchrashishingiz mumkin.

Uyda ko’rsatiladigan yordam

Agar siz homiladorlik paytida yoki tug’ruqdan so’ng uyda bo’lsangiz, sizga ko’maklashadigan odam yoningizda bo’lishi siz uchun maqbul ish bo’ladi, chunki bolalarni parvarish qilishda yoki uy ishlarida ularning yordami kerak bo’lishi mumkin. Uydagi bunday ko’mak,  avvalo, dam olish, uxlash yoki tasalli beruvchi biror narsa qilish imkoniyatini beradi. Bu, shuningdek, tuzalishingiz uchun muhim bo’lgan omil hamdir.

Yordam so’rab o’zingizni aybdor his qilishning hojati yo’q. Ko’p odamlar yordam berishni yaxshi ko’radilar va agar ulardan biror narsa qilishlarini so’rasangiz, xursand ham bo’lishadi.

O’z-o’zga g’amxo’rlik qilish

Sizning ruhiy va jismoniy holatingiz bevosita bir-biriga bog’liq. Siz ikkalasiga ham e’tibor berishingiz kerak:

• muntazam ravishda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanish, ya’ni  harakatda boʻlishingiz kerak;
• yaxshi ovqatlanish-meva, qatiq, kepakli non va yangi sabzavotlar kabi oddiy ovqatlanish tartibini yo’lga qo’yish;
• stressni boshqarishga harakat qilish;
• dam olishga harakat qilish, ya’ni chaqaloq uxlab yotganida uxlash, erta yotish va iloji boricha to’yib uxlash.

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi