Maktabga borishdan bosh tortish

Asosiy fikrlar:

• Maktabga borishdan bosh tortish bu bolalarning maktabga borish xohishining soʻnishidir.  

• Bolalar uydan chiqish qoʻrquvlari, oʻqishdagi qiyinchiliklar, ijtimoiy muammolar yoki boshqa sabablarga koʻra maktabga borishni rad etishlari mumkin. 

• Bolalarni maktabga qaytarishning eng yaxshi usuli bu maktab bilan bir jamoa boʻlib ishlashdir. 

• Agar maktabni rad etish tashvish yoki ruhiy tushkunlik kabi muammolar bilan bogʻliq bo’lsa, bolalar ruhiy salomatlik yordamiga muhtoj boʻlishi mumkin. 

• Bolalarning maktabga boʻlgan his-tuygʻularini tan olish yaxshi, lekin ularga maktabga qaytishlarini kutayotganingizni bildiring. 

Maktabni rad etish nima? 

Maktabga borishdan bosh tortish bolalarning maktabga borish gʻoyasidan qattiq xafa boʻlib, koʻpincha maktab kunining bir qismini yoki hammasini oʻtkazib yuborishi hisoblanadi. Bu qaygʻu yoʻqolmaydi.

Maktabni rad etish bolalarning maktabga borishi yoki uydan chiqishda qiynalayotgani ya’ni, ular umuman maktabga bormasligi mumkin. Maktabga borishdan bosh tortgan bolalar, odatda, ota-onalari ularni borishga majbur qilish uchun juda koʻp harakat qilishsa ham, kunni ota-onasining bilimi bilan uyda oʻtkazishni afzal biladilar.

Boshlangʻich va oʻrta maktabdagi bolalar uchun maktabdan voz kechish muammosi koʻproq bolishi mumkin.

Maktabni xohlamaslik psixiatrik tashxis emas. Bu hissiy yoki xatti-harakatlar muammosining nomi.

 Maktabni xushlamaslik belgilari

Farzandingiz maktabga borishdan bosh tortsa, siz maktab kunlarini «iroda jangi» deb atashingiz mumkin. Chunki farzandingiz maktabga bormaslik uchun:

• yigʻlaydi, qichqiradi, injiqlanadi.
• oʻz xonasida yashirinadi yoki eshikni qulflab oladi.

• harakat qilishdan bosh tortadi.

• bormaslikni iltimos qiladi.

• maktab oldidan ogʻriqlar va kasalliklardan shikoyat qiladi, agar bolangizga uyda qolishiga ruxsat bersangiz, ular odatda darrov tuzaladi.

• yuqori darajadagi tashvishlarni koʻrsatishadi.

•  uxlashda muammo boʻladi.

•  oʻzlariga zarar yetkazish bilan tahdid qilishadi.

Maktabni rad etish sabablari 

Maktabni rad etishning aniq bir sababi boʻlmaydi.  Bu uydan chiqish bilan bogʻliq tashvishlar, fobiya, oʻqishdagi qiyinchiliklar, maktabdagi ijtimoiy muammolar yoki ruhiy tushkunlik bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.

Maktabni rad etish asta-sekin yoki toʻsatdan sodir boʻlishi mumkin. Bu bir vaqtning oʻzida yoki undan keyingi voqealar ta’sirida sodir boʻlishi mumkin:

•  uyda yoki maktabda yoki tengdoshlar bilan stressli voqealar.

•  oila va tengdoshlar oʻrtasidagi kelishmovchiliklar.

•  Maktabda yangi oʻqishni boshlash yoki maktabni oʻzgartirish.

• haqorat yoki masxara qilinish.

•  oʻqituvchi bilan muammolar.

• fanlardan  yomon natijalari.

Maktabga bormaslik orqali bola quyidagilarga ega boʻlaman deb oʻylashi mumkin:

• qoʻrqinchli tuyulgan narsalardan qochish masalan, testlar, ba’zi oʻqituvchilar, oshxona tartibi  va boshqalar.

• tengdoshlar yoki oʻqituvchilar bilan nizo.

• uyda nima sodir boʻlayotganini kuzatib borish istagi masalan, oila a’zosi yoki uy hayvonlari kasal boʻlsa.

Farzandingizning maktabga borishni rad etishini tushunishingiz kerak 

Farzandingizning maktabni rad etishi ustida ishlashning birinchi qadami bu muammoni farzandingiz nuqtai nazaridan tushunishga harakat qilishdir. Bu sizga foydali ma’lumotlar bilan maktabga borishingiz mumkinligini anglatadi. 

Farzandingiz nima uchun maktabga borishda muammoga duch kelayotganini aniqlash 

• Farzandingiz bilan maktab haqida suhbatlashing va nima uchun u borishni xohlamasligini bilib oling.  Farzandingiz tengdoshlari yoki oʻqituvchilari bilan muammolarga duch kelmoqdami, biror narsadan qochishga harakat qilmoqdami yoki yoʻqligini aniqlashga harakat qiling. Masalan, «Agar sen maktabdagi biror narsani oʻzgartirishing mumkin boʻlsa, u nima boʻlardi?»
•  Farzandingizga muammo haqida gapirish qiyin boʻlsa, bolangizdan maktab kunining har bir qismini baholashni soʻrang masalan, avtobusda yurish, sinf, ixtisoslashtirilgan darslar, oʻqituvchi, tengdoshlar, tanaffus va tushlik tanaffuslaridagi holatlar.
• Yosh bolalar, qayg’uli yuzlar yoki tabassumli yuzlar kabi belgilarga ishora qilib, oʻzlarining his-tuygʻularini aytib berishni osonlashtirishi mumkin.
•  Farzandingizning maktabga ketishi va ketishini qiyinlashtiradigan uyda biror narsa sodir boʻladimi yoki yoʻqligini oʻylab koʻring. Masalan, oilangizda oʻlim boʻlganmi yoki yaqinda koʻchib kelgansizmi?  Farzandingiz uyda kimdirdan xavotirdami yoki u yaxshi koʻrgan uy hayvoni kasalmi?

Yechimlarni topish:

• Muammoni aniq belgilab qoʻying, soʻngra mumkin boʻlgan yechimlar haqida fikr yuriting. Eng yaxshi natijaga ega boʻlgan variantni tanlang.

• Farzandingizga maktabga borishiga yordam berish uchun ularning maktabi bilan birga ishlashingizni ayting.

• Farzandingiz maktabdagi tashvishlari yoki qoʻrquvlarini boshqara olmayotganini his qilsa, maslahatchi yoki psixologni bilan maslahatlashing.

Maktabga borishni istamayotgan bola boʻyicha maktab bilan ishlash 

Farzandingizni maktabga qaytarishning eng yaxshi yoʻli farzandingiz maktabi bilan jamoa boʻlib ishlashdir. Farzandingizning sinf oʻqituvchisi bilan suhbatlashishdan boshlash yaxshi fikr.

Bu yerda siz aytishingiz kerak boʻlgan ba’zi narsalar:

•  Farzandingiz bilan nima sodir boʻlayotganini va nima uchun bolangiz maktabga borishdan bosh tortayotganini tushuntiring masalan, zoʻravonlik, oʻrganishdagi qiyinchiliklar, ruhiy salomatlik muammolari va boshqalar.
•  Farzandingiz zoʻravonlikni boshdan kechirayotgan boʻlsa, bu sizning bolangizga qanday ta’sir qilishi haqida gapiring. Siz maktabdan zoʻravonlikni boshqarish va oldini olish strategiyalari haqida soʻrashingiz mumkin.
• Oʻquvchilar xulqi boʻyicha koordinator, maktab psixologi yoki maslahatchisi kabi boshqa yordamchi xodimlar farzandingizga yordam bera oladimi yoki yoʻqligini soʻrang. Farzandingizning taraqqiyoti va qoʻllab-quvvatlash ehtiyojlari haqida muntazam ravishda ma’lumot olib berib turishingiz mumkinligini soʻrang.
•  Farzandingiz oʻrganishda qiyinchiliklarga duch kelsa, maktab qanday yordam berishi mumkinligini soʻrang.
•  Agar farzandingiz maktabda davom etishi uchun doimiy yordamga muhtoj boʻlsa, maktabdan davomat boʻyicha oʻquvchilarni qoʻllab-quvvatlash guruhini tuzish haqida soʻrang. Bu guruh farzandingizning davomatini qoʻllab-quvvatlashning eng yaxshi usullarini topish uchun siz bilan birga ishlashi mumkin.
•  Farzandingiz uchun maktabga bosqichma-bosqich qaytish haqida maktab bilan suhbatlashing.  Misol uchun, farzandingiz qisqaroq maktab vaqti yoki oʻzining sevimli fanlari bilan boshlashi mumkin.

Uyda maktabga borishni istamayotgan farzand bilan ishlash: Amaliy strategiyalar 

Farzandingizni maktabga borishga undash uchun uyda qilishingiz mumkin boʻlgan ba’zi amaliy narsalar.

Farzandingiz bilan gaplashayotganingizda:

•  Farzandingizga tushunganingizni koʻrsating. Masalan, siz shunday deyishingiz mumkin: «Men sizni maktabga borishdan tashvishlanayotganingizni koʻrib turibman. Bilaman, bu qiyin, lekin borganingiz yaxshi. Oʻqituvchingiz va men sizga yordam beramiz.”
• Ijobiy va ragʻbatlantiruvchi soʻzlarni aytib, bolangiz maktabga borishiga ishonganingizni ko’rsating. Masalan, «Siz maktabga borib, qanchalik jasoratli ekanligingizni koʻrsatyapsiz». Bu bolangizning oʻziga boʻlgan ishonchini oshiradi.
•  Farzandingizga «Yoʻq!» deyish imkoniyatini bermaydigan toʻgʻridan-toʻgʻri so’zlardan foydalaning, masalan, «Toʻshakdan turish vaqti keldi» yoki «Elbek, iltimos, tur va dushga kir».

Farzandingiz bilan uyda boʻlganingizda

•  Xotirjamlikni saqlash. Farzandingiz tashvishlanayotganingizni, stressni yoki xafa boʻlganingizni koʻrsa, bu sizning tashvishingizni yanada kuchaytirishi mumkin.
•  Ertalab va kechqurun tartiblarini bajarib, kunni xotirjam boshlashni rejalashtiring. Masalan, kechasi kiyim-kechak, tushlik va maktab sumkalarini tayyorlab qoʻying, bolangizni kechqurun dush yoki hammomga keltiring va bolangizni muntazam ravishda ertaroq yotqizing.
•  Farzandingizni maktabga bormaganiga tasodifan mukofotlamaslik uchun maktab vaqtida uyingizni «zerikarli» qiling. Bu televizor, video oʻyinlar, boshqalarni kam yoki umuman yoʻq degan ma’noni anglatadi.
• Farzandingizga maktab vaqtida telefonidan foydalanishiga yoʻl qoʻymaslik haqida oʻylashingiz mumkin.
•  Farzandingizni uyda boʻlganida maktab tomonidan taqdim etilgan ishlarni bajarishga majbur qiling. Bu farzandingiz sinf ishidan ortda qolmasligiga ishonch hosil qilishga yordam beradi.
•  Farzandingiz maktabga bormagani uchun e’tiborni kamaytiradigan oqibatlarga olib keling masalan, erta uxlash yoki kechasi siz bilan cheklangan vaqt.

 Maktabga borish 

• Imkoniyatingiz boʻlsa, bolangizni maktabga qoldirish uchun boshqa birovni soʻrang. Bolalar koʻpincha maktab darvozasida emas, balki uyda ajralish bilan yaxshiroqdir
• Farzandingizni maktabga borgani uchun maqtang va mukofotlang. Misol uchun, agar farzandingiz muntazam ravishda boradigan boʻlsa, u bonusli texnologiya vaqtini, ota-onasi bilan sevimli bogʻiga sayohat qilish yoki kechki ovqat uchun sevimli taomini olishi mumkin.

Professional yordam olish  

Oilalar maktabni rad etishni boshqarish va uning ortida turgan muammolarni hal qilish uchun professional yordam olishlari mumkin.

Farzandingiz oʻzini yomon his qilayotganini aytsa, uni tekshirish uchun shifokor bilan uchrashuv belgilang.

Farzandingizning kasal boʻlishiga jismoniy sabablar boʻlmasa, shifokoringiz sizni pediatr, psixiatr yoki psixologga yuborishi mumkin.

Oʻzingizga gʻamxoʻrlik qilish  

Qaysar farzand bilan shugʻullanish qiyin va  juda tashvishli boʻlishi mumkin. Sogʻlom oziq-ovqat, muntazam jismoniy mashqlar va yetarlicha dam olish bilan oʻzingizga gʻamxoʻrlik qilish salomatligingiz va farovonligingiz uchun foydalidir. Va agar siz sogʻlom va yaxshi boʻlsangiz, bolangizni maktabga borishi uchun yaxshiroq qoʻllab-quvvatlay olasiz.

Ishonchli doʻstingiz yoki ruhiy salomatlik boʻyicha mutaxassisdan maslahat olish ham koʻpincha katta yordam boʻlishi mumkin.

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi