Bolalar biror narsa soʻraganda: tushunarli tarzda qanday javob berish kerak

Asosiy fikrlar

• Farzandingiz biror narsa soʻrasa, javob berishdan oldin tinglang va oʻylab ko’ring.
• Agar siz yoʻq demoqchi boʻlsangiz, avval muzokara qilishga harakat qiling va har doim rad etish uchun sabab ko’rsating.
• Farzandingizning soʻrovlariga qanday javob berishingiz bolangizni muloqot, hurmat va murosaga oʻrgatadi.

Bolalarning soʻrovlari: nima uchun aniq  javob berish muhim?

Bolalar har doim nimadir qilmoqchi boʻlgan narsalarni so’rashadi masalan: Bugun do’stlarim bilan ko’chada o’ynasam maylimi?.

Ba’zi so’rovlarni bajarish oson masalan: Ha, o’ynashingiz  mumkin. Boshqa so’rovlar qiyinroq. Misol uchun, agar bolangiz oshxonada biror narsa pishirmoqchi bo’lsa, oshxonadagi xavfsizlik yoki undan keyin tozalash uchun kim mas’ul ekanligi haqida o’ylashingiz kerak.

Soʻrovlarga javob berish

Farzandingiz biror narsa so’raganda, ha, yo’q yoki ehtimol deb aytishni rejalashtirganingizdan qat’i nazar, quyidagi usullar  foydali bo’lishi mumkin.

 1. Birinchi javobingizni farzandingiz qanday soʻraganiga asoslang.

Agar farzandingiz xushmuomalalik bilan soʻrasa, yaxshi xulq-atvorni qoʻllagani uchun bolangizni maqtang.

Farzandingiz xafa bo’lsa, qichqirsa, talab qilsa yoki tahdid qilsa, bolangizga undan yaxshi xulq atvorini kutayotganingizni ayting. Masalan, siz: «Salim,iltimos, xotirjam holatda gapiring  yoki «Mendan yoqimliroq so’rasangiz bo’ladimi?» den soʻrang.

 2. Tinglang

Farzandingiz nima so‘rayotganini tushunish uchun bir oz vaqt ajrating. Eshitganingizni va tushunganingizni ko’rsating bu orqali bolangiz javobingizni qabul qilish ehtimoli ko’proq bo’ladi. Bu, shuningdek, bir oz hamdardlik ko’rsatishga yordam beradi, garchi siz «ha» deb aytishni rejalashtirmasangiz ham. Misol uchun, «Oh, nega buni yaxshi ko’rishingizni bilaman.Qanday zo’r’.

 1. Toʻxtatib turish va qaror qabul qilish

Qisqa pauza sizga so’rov haqida o’ylash imkoniyatini beradi. Shuningdek, u bolangizga siz o’ylayotganingiz haqida xabar yuboradi. O‘zingizdan so‘rang: “Yo‘q deyishim kerakmi yoki “ha” deb ayta olamanmi? Agar ha bo’lmasa, muzokara qila olamanmi?’kabi soʻrovlarni oʻzingizdan soʻrang.

Yoʻq deyish kerak bo’lganda

Yo’q deyish qiyin bo’lishi mumkin – axir, siz bolangizni xursand qilishni xohlaysiz. Ammo ba’zida bolalar o’zlari xohlagan narsaga ega bo’lolmaydilar. “Yo‘q” deyish sizga ish bermaydigan holatlar:

• Avval sababini ayting. Agar yo’q deyishga qaror qilgan bo’lsangiz, avval o’z sabablaringizni ayting. Bu farzandingizga qaroringizni tushunishga yordam beradi. Agar yo’q deganingizdan bolalar hafsalasi pir bo’lsa, ular buning sababini tushunmasliklari mumkin. Masalan, “Bizda hozir sayrga chiqishga vaqtimiz yo‘q. Keyingi safar qilamiz’.
• Qaroringizga sodiq qoling. Agar siz fikringizni o’zgartirsangiz, bolangiz «yo’q» yakuniy emasligini va siz bilan bahslashishga arzigulikligini bilib oladi. Va agar siz bolangiz noto’g’ri xatti-harakat qilsa, u buni o’zi xohlagan narsaga erishishning bir usuli ekanligini bilib oladi.
• Iloji boʻlsa, boshqa narsani taklif qiling. Masalan, “Men buni sizga sotib olmayman, chunki u juda qimmat. Keling, uyga boramiz va birga o’zimiz siz yoqtirgan salatni tayyorlaymiz».
• Farzandingizga aniq fikr bildiring. Farzandingiz javob uchun yo’q degan so’zni qabul qilsa, bu uchun uni maqtang. Masalan, ‘Men yo’q desam, «OK» deganingiz menga juda yoqdi’. Yoki «Biz buni qanday qilib birgalikda hal qilganimiz ajoyib edi».

Yoʻq deyishni kamaytirish

Farzandingizga “Yo‘q” deyishga  yordam berishning eng yaxshi usullaridan biri bu juda ko‘p gapirmaslikdir. Agar siz haqiqatan ham muhim qarorlar qabul qilmasangiz va bitta gapda tursangiz, bolangiz buni jiddiyroq qabul qiladi.

“Yo‘q” deyish sonini kamaytirish bo‘yicha ba’zi fikrlar:

• Ba’zi asosiy qoidalarni oʻrnating. Misol uchun, xarid qilishdan oldin, bolangiz bilan nima uchun ketayotganingiz haqida gaplashib oling. Farzandingizga nimani kutayotganingizni va narsalarni so’rash qoidalarini aytib bering. Bu sizga «yo’q» deyishingiz kerak bo’lgan vaqtlar sonini qisqartirishi mumkin. Masalan, “Do‘konlardan uyga qaytganimizda ovqatlanamiz ” yoki “Bu safargi xaridda xarxasha qilmang» deb aytish mumkin.
• Iloji boʻlsa, ha deb ayting . Misol uchun, «Xo’sh, Jonibek,maktabdan keyin dadangiz bilan parkka borasiz, agar oʻzizni yaxshi tutsangiz».
• “Yo‘q” deyish o‘rniga muzokaralar olib boring – lekin farzandingiz ham muzokara qilishga va murosaga kelishga tayyor bo‘lsagina bu ishni amalga oshiring. Masalan, «Biz bugun parkga bora olmaymiz, lekin ertaga boramiz».

Yoshdan kelib chiqib narsalarni soʻrash

Kichkintoylar ko’pincha o’zlari xohlagan narsani oddiy yo’llar bilan aytib berishadi. Masalan, ular shovqin qilishlari yoki xohlagan narsalarini ko’rsatishlari mumkin. Ammo siz «yo’q» desangiz, ularni juda xafa qilib qoʻygan boʻlasiz.  Bundan tashqari, yoʻq deb javob berganingizda, bolalar bunga injiqliklar bilan javob berishadi chunki yosh bola hali endi o’zini o’zi boshqarishni va til ko’nikmalarini rivojlantirayotgan boʻlishadi.

Maktab yoshiga kelib, bolalar ko’proq til ko’nikmalariga ega bo’lib, ular biror narsa so’rashganda muzokaralar olib borish va murosaga kelish uchun foydalanishlari mumkin. Taxminan sakkiz yoshdan boshlab, siz bolangizga nima uchun ruxsat berishingiz yoki biror narsa qilishingiz kerakligi haqida ishonchli dalillarni kutishingiz mumkin!

Maktab yoshidagi bolangizga yo’q desangiz, u hafsalasi pir bo’ladi, lekin u kichikroq bolaga qaraganda kamroq xarxasha qilishi mumkin. Buning sababi, u ko’proq o’zini o’zi boshqara oladi va nima uchun «yo’q» deyotganingizni tushunadi.

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi