Asosiy fikrlar
- Bezorilik – bu ataylab va qayta-qayta boshqa bolalarga jismoniy yoki hissiy zarar yetkazishdir.
- Farzandingiz boshqalarni haqorat qilsa, uni to’xtatish uchun harakat qilishingiz kerak.
- Bezorilik sodir bo’layotgan maktab yoki tashkilot bilan ishlang.
- Boshqalarga hurmat bilan munosabatda bo’lishni o’rganish bolangizning rivojlanishi uchun muhimdir.
Bezorilikning asoslari
Bezorilik – bu birovni ataylab va qayta-qayta xafa qilish, qo’rqitish, tahdid qilish yoki boshqa birovni yoki uning mulkiga, obro’siga yoki do’stligiga zarar etkazishi.
Bezorilik quyidagicha bo’lishi mumkin:
- masxara qilish, yomon so’zlarni aytish yoki kimnidir laqab bilan chaqirish
- birovni qasddan mensimaslik,yerga urish, uni o’yin yoki faoliyatdan chetlashtirish
- yomon hazil qilish yoki u bilan bog’liq yomon hikoyalarni tarqatish
- birovni itarish yoki urish, uning narsalarini olish yoki shikastlash.
Agar bolalar zo’ravonlikka qo’shilsa yoki boshqa birovni shunday tutishga undasa, bu ham bezorilikdir.
Bezorilik turli usullarda yuz berishi mumkin. Bu onlaynda ham sodir bo’lishi mumkin – bu kiberzug’m.
Bezorilik hech qachon yaxshi emas.
Bolaning zo’ravonligini ko’rsatadigan belgilar:
Bolangiz bezori bo’lsa, kimdir – o’qituvchisi, boshqa bolaning ota-onasi yoki bolaning aka-ukalaridan biri bu haqida sizga xabar bersa.
Farzandingiz zo’ravonligining boshqa belgilariga quyidagilar kiradi:
- boshqa bolalar haqida tajovuzkor yoki salbiy tarzda gapirishi
- pul, o’yinchoqlar yoki ularga tegishli bo’lmagan boshqa narsalarga ega bo’lish
Bularning hech biri sizning farzandingiz zo’ravonlik qilayotganini yuz foiz anglatmaydi, lekin xotirjam bo’lish va ko’proq ma’lumot olish muhimdir. Tekshiruvni farzandingizning o’qituvchisi bilan maktabda biron bir muammo bor-yo’qligini bilish uchun suhbatlashishdan boshlang.
Farzandingizning zo’ravonligi bilan qanday kurashish kerak?
Farzandingiz boshqalarni haqorat qilsa, bolangiz yordamga muhtoj. Boshqalarga hurmat bilan munosabatda boʻlishni oʻrganish farzandingizning ijtimoiy va hissiy rivojlanishi uchun muhim. Boshqalarga hurmat va yaxshi muomala bilan hurmat bilan munosabatda bo’lishni o’rgating.
Uyda zo’ravonlik ustida ishlash
Farzandingizga uning qo’pol xatti-harakatlari yaxshi emasligini aytish muhimdir. Bu borada xotirjam bo’lishga harakat qiling, lekin bolangiz buni tugatishni xohlayotganingizni bilishiga ishonch hosil qiling.
Buni qanday boshlash kerak:
- Farzandingizga zo’ravonlik nima ekanligini tushuntiring. Farzandingiz bilan nima qilayotgani va nima uchun buni qilayotgani haqida gaplashing. Farzandingizni tinglang va uni ayblashdan qochishga harakat qiling.
- Farzandingiz zo’ravonlikni inkor etsa, siz shunchaki aytishingiz mumkin: «Bilaman, buni tan olish qiyin, lekin buni to’xtatish uchun senga yordam berishni xohlaymiz».
- Farzandingizga uning xatti-harakati boshqalarga qanday ta’sir qilishini tushunishga yordam bering – masalan, «Kimdir senga shunday qilishini xohlaysanmi?» yoki «Seningcha, bu boshqa odamga qanday ta’sir qiladi?»
- Farzandingizning internet va telefonlardan foydalanishini kuzatib boring.
Maktab yoki tashkilot bilan bezorilik ustida ishlash
Bezorilik sodir bo’layotgan maktab yoki tashkilot bilan uning siyosati yoki qo’rqitish bo’yicha ko’rsatmalari haqida gaplashish ham muhimdir. Ular farzandingizning zo’ravonlik oqibatida 1ilgan ishlariga chora sifatida o’sha yo’riqnomalardan foydalanadilar.
Agar siz maktab yoki tashkilot qarorini qo‘llab-quvvatlasangiz, bu sizning farzandingizga qo‘pol xatti-harakatlar noto‘g‘ri ekanligi haqida kuchli xabar yuboradi. Bundan tashqari, qarorni qo’llab-quvvatlash uchun uyda nima qilishingiz mumkinligini so’rashingiz va keyin maktab yoki tashkilot bilan muntazam ravishda tekshirib turishingiz mumkin.
Bezorilik nima uchun sodir bo’layotgani haqida o’ylash
Siz zo’ravonlik sabablarini ham izlashingiz kerak. Bu sizga uni to’xtatish uchun o’zgartirishingiz mumkin bo’lgan narsa bor-yo’qligini aniqlashga yordam beradi. Masalan:
- Farzandingiz haqoratlanyaptimi? Ba’zi bolalar bezorilik qiladilar, chunki ular o’zlari vaqtida ancha haqoratlangan. Farzandingiz tahqirlangan boʻlishi mumkin boʻlgan belgilarni tinglang. Farzandingiz haqoratlangan bo’lsa ham, siz hali ham ular boshqa bolalarga nima qilayotgani bilan shug’ullanishingiz kerak.
- Farzandingiz boshqalarning zug’umiga duchor bo’lmaslik va o’zini jasur o’rsatish uchun bezorilik qilyaptimi?
- Farzandingiz uyda yoki boshqa sozlamalarda yoki teledasturlarda yoki YouTube videolarida zo’ravonlikni ko’ryaptimi? Ba’zida zo’ravonlikni o’rganish bolalar boshqalarning buni qilayotganini ko’rganligi sababli sodir bo’ladi.
- Farzandingiz o’zini muhimroq his qilish yoki nazorat ostida his qilish uchun bezorilik qiladimi? Ba’zi bolalar o’zlarini past baholaganliklari uchun bezorilik qiladilar.
- Farzandingiz «o’zini himoya qilish» haqidagi xabarlarni noto’g’ri tushunyaptimi? Ba’zida tajovuzkor yoki qat’iylik haqidagi ijobiy sharhlar bolalarni bezorilikka undashi mumkin.
Farzandingiz boshqalarni tahqirlashda davom etsa nima qilish kerak?
Farzandingiz birinchi marta zo’ravonlik qilmayotgan bo’lsa va siz yuqoridagi tavsiyalarni sinab ko’rgan bo’lsangiz, qo’shimcha choralar ko’rishingiz kerak .
Agar zo’ravonlik maktabda yoki biron jamoa doirasida sodir bo’lsa, tashkilot bilan ishlash sizga bolangizning xatti-harakatlarini o’zgartirish uchun eng yaxshi imkoniyatni beradi.
Xulq-atvor shartnomasi
«Xulq-atvor shartnomasi» siz, maktab yoki boshqa tashkilot va farzandingiz o’rtasida tuziladi. Bu bolangizga barchangiz birgalikda ishlayotganingizni bilish imkonini beradi. Shartnoma farzandingiz zo’ravonlik qilsa nima bo’ladi va agar bolangiz zo’ravonlikni to’xtatsa nima bo’ladi kabi narsalarni o’z ichiga olishi mumkin.
Shartnomaning bir qismi sifatida siz bolangizni haqorat qilgan bolaga kechirim so’rash xatini yozishga majburlashingiz mumkin. Bu bolangizga uning xatti-harakati boshqa odamga qanday ta’sir qilganini tushunishga yordam beradi.
Maslahat berish
Farzandingizga qo’pollikni to’xtatish va boshqa bolalar bilan munosabatlarning ijobiy usullarini rivojlantirishga yordam berish uchun maslahat kerak bo’ladi. Farzandingiz o’zini o’zi qadrlash, g’azab yoki impulsni nazorat qilishda muammolarga duch kelsa, maslahat haqiqatan ham yordam berishi mumkin.
Agar maktabda zo’ravonlik sodir bo’lsa, maktab jamoasi maslahat berishi yoki sizni boshqa birovga yuborishi mumkin.
Kelajakdagi zo’ravonlikni qanday oldini olish mumkin
Bezorilikning oldini olish bolalarga boshqalarga hamdardlik, hurmat va g‘amxo‘rlik ko‘rsatish orqali boshqalar bilan yaxshi munosabatda bo‘lishni o‘rgatishdir.
Buning eng yaxshi yoʻli – farzandingizga oʻrnak boʻlish va farzandingiz har doim boshqalarga hurmat va mehr bilan munosabatda boʻlayotganingizni koʻrishiga ishonch hosil qilishdir.
Shuningdek, bular farzandingizning oʻzini oʻzi qadrlashi ustida ishlashga yordam beradi. Bu ular o’zlarini munosib his qilishlari uchun boshqalarni pastga tushirishga hojat yo’qligini anglatishi mumkin. Farzandingizning o’ziga bo’lgan hurmatini oshirishning ko’plab usullari mavjud. Masalan, siz ularni sport, san’at, musiqa, drama va hokazolar kabi turli xil mashg’ulotlardan zavqlanishga undashingiz mumkin. Farzandingizga, ayniqsa, boshqalarga yaxshi munosabatda boʻlsa, unga koʻp ijobiy eʼtibor berishga harakat qilishingiz mumkin. Bunday e’tiborga sazovor bo’lgan bolalarda bezorilik qilish ehtimoli kamroq. O’zlari haqida ko’p salbiy xabarlarni olgan yoki oilasida zo’ravonlikka duchor bo’lgan bolalarning bezorilik qilish ehtimoli ko’proq.
Intizom ham yordam berishi mumkin. Bu farzandingizning xatti-harakati uchun cheklovlar qo’yish va oqibatlaridan foydalanish va bu sodir bo’lganda yaxshi xulq-atvorni kuchaytirishni anglatadi.
Farzandingiz nizolarni zo‘ravonliksiz hal qilishni o‘rganishini istasangiz, farzandingiz o‘z mojarolaringizni konstruktiv tarzda boshqarishingizni ko‘rishi kerak.
Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.
Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi