Dastlabki 5 yil davomida bolaning oʻsishi va rivojlanishi

Asosiy jihatlar:

• Rivojlanish bu farzandingizning jismoniy va aqliy jihatdan oʻsib, oʻz fikrini ogʻzaki nutqda toʻgʻri ifodalab bera olishi hamda bola miyasining bosqichma bosqich shakllanib borishi hisoblanadi.
• Bola tugʻilganidan boshlab dastlabki 5 yil rivojlanish bosqichlari davomida hayotdan dastlabki saboq va koʻnikmalarini egallay boshlaydi.
• Dastlabki yillarda har qanday bola eʼtiborini torta oladigan oʻyinlar orqali nimadir oʻrgana boshlaydi.
• Shuningdek, bola rivojlanishiga gendan tashqari, u yashayotgan muhit, jismoniy harakatlar, toʻgʻri ovqatlanishga amal qilish ham jiddiy taʼsir koʻrsatadi.

Bolaning dastlabki rivojlanish bosqichlari haqida umumiy maʻlumot

Rivojlanish faqatgina jismoniy jihatdan oʻsish bilan cheklanibgina qolmay, aqliy jihatdan, miyaning toʻgʻri shakllanib borishi va shu orqali, fikrlash va fikrlarni soʻzlar bilan ifodalay olishni ham qamrab oladi.

Yuqorida sanab oʻtilgan barcha jihatlar bir biri bilan chambarchas bogʻlangan.

Bolaning dastlabki 5 yillik vaqt oraligʻida ragʻbatlantirib borilishi va toʻgʻri, samarali yoʻl-yo’riq koʻrsatilishi uning atrofdagilar bilan munosabatiga hamda kelajakda oʻziga ishongan shaxs boʻlib yetishishiga asos boʻlib xizmat qiladi. Aynan shu vaqt mobaynida bola hayotning barcha jabhalari uchun qolip tayyorlay boshlaydi. Shuning uchun, ota-onalar bu vaqtda bolaga imkon qadar, eʼtiborli boʻlishlari va salomatligi, aqlan toʻgʻri rivojlanayotganligiga ishonch hosil qilishlari lozim.

Bola rivojlanishining dastlabki bosqichi – oʻzaro munosabatlar hisoblanadi

Bola bilan toʻgʻri munosabatda boʻlish uning toʻlaqonli sogʻlom rivojlanishida katta taʼsirga ega. Ota-onasi bilan boʻladigan munosabatlar orqali oʻz dunyosini yaratadi. Yoshlikdan oʻzini xavfsiz muhitda his etsa, demak, dunyo u uchun har qanday vaziyatda xavfsiz tuyuladi. Atrofdagilar bilan munosabatda shirinsoʻzlik hamda xushmuomalalikka urgʻu bera olishni oʻrganadi.

Shuningdek, bola  sizning boshqalar bilan qilayotgan muomilangiz va muloqotingizdan ham andaza oladi. Bu odatda bolaning boshqalar bilan munosabat oʻrnatishiga, ijtimoiy xulq atvoriga jiddiy taʼsir koʻrsata oladi. Shuning uchun, har qanday holatda, bolaning oldida, shaxsiyatga teguvchi, qoʻpol soʻz ishlatmasligingizni iltimos qilib qolamiz.

Bolaning  atrof-muhitni taniy boshlashi va uning oʻrganishga qadam qoʻyishi qanday kechadi?

Ota onalar farzandining atrof-muhitni tez taniy boshlashlari uchun turli oʻyin va mashgʻulotlardan foydalanishlari mumkin. Shu orqali bola tez borliqni anglay boshlaydi, va oʻrgangan mashgʻulotini siz bilan baham koʻrish bilan birgalikda, tajriba qilib koʻradi. Tajribani muvaffaqiyatli va esda qolarli kechishida sizning oʻrningiz muhimdir. Baʼzan bolaning oʻzi yoki oʻz tengqurlari bilan oʻynashga ham qoʻyib berishi kerak. Sababi kelajakda bu farzandingizning mustaqil hayotga qadam qoʻyishida asos boʻlib xizmat qiladi.

Bolaning onasi bilan vaqt oʻtkazish mobaynida erkin suhbatlashish, bir-birini tinglay olish orqali bola hayotining dastlabki koʻnikmalarini egallay boshlaydi.

Bolaning rivojlanishiga taʼsir koʻrsatuvchi boshqa jihatlar:

Gendan tashqari, sogʻlom ovqatlanish ritmi, jismoniy faollik, atrofdagi muhit ham bolaning har tomonlama rivojlanishiga yetarli darajada taʼsir koʻrsatadi.

Sogʻlom ovqatlanish ritmi

Sogʻlom oziq-ovqat mahsulotlarini isteʼmol qilish farzandingizning jismonan va maʼnan rivojlanishida kuch hamda energiya bagʻsh etadi. Shuningdek bolada asta sekin ta’m bilish hissini faollashtiradi.

Jismoniy faollik

Rivojlanish bosqichidagi bola uchun jismoniy faollik juda muhimdir. Shuningdek, yoshlikdan bolani toʻgʻri yurishga oʻrgatmoqlik darkor.

Salomatlik

Har qanday yangi tugʻilgan bolada salomatlik borasida biroz muammolar yuzaga kelishi mumkin. Yaʼni bola baʼzi turdagi yengil kasalliklarga tez chalinishi ehtimollari mavjud. Ammo, bu kabi kasalliklarni vaqtida oldini olishlik yoki davolash maqsadga muvofiq. Oldini olinmasa, kelajakda kasallikning zoʻrayib ketishiga olib keladi yoki boshqa jiddiyroq xavfga sabab boʻladi. Shuning uchun, bu borada ham onaning oʻrni katta, har doim bolaning sogʻligʻiga eʼtibor bilan yondashingiz lozim.

Atrofdagi muhit

Bola oʻz oila aʼzolaridan tashqari boshqa insonlar bilan tanishib, doʻst orttirishi yaxshi albatta. Ammo, baʼzi hollarda, atrofdagilarning bir-biriga koʻrsatayotgan muomilasi yaxshi boʻlmasligi va buni  kuzatib turgan bolaga jiddiy taʼsir koʻrsatishi mumkin. Shu oʻrinda, eslatib oʻtamiz, bola oʻz esini tanib olgunga qadar, dunyoning yorugʻ tomonlarini koʻrsating. Atrofdagi muhit har qanday holatda ham bolaga oʻz taʼsirini koʻrsatmay qolmaydi.

Oʻsish va rivojlanish turli yoshdagi bolalarda turlicha koʻrinishda

Tibbiy jihatdan tahlil qilib koʻrsak, deyarli barcha bolalarda rivojlanish bir xil koʻrinishda sodir boʻladi. Ammo yuqorida sanab oʻtilgan bir qancha jihatlar, masalan, atrofdagi muhit taʼsiri, sogʻlom ovqatlanish ritmiga amal qilishlikning, oʻz vaqtida bolaga eʼtiborli boʻlishlikning har xilligi sababli hamma bolalarda ham rivojlanish bir xil tartibda boʻlmaydi.

Misol uchun, bola dastavval turishni keyin esa yurishni oʻrgana boshlaydi. Ammo bu jarayon turli bolalarda odatda 8 oylikdan 18 oylik oralig’ida davom etadi. Bu borada biroz tashvishlanayotgan boʻlsangiz, soha mutaxassislari bilan bogʻlanishingiz mumkin.

Ota-ona boʻlishning masʼuliyati

Bola oldida otalik yoki onalik masʼuliyatingiz juda katta boʻlib, sizning bergan tarbiya va saboqlaringiz kun kelib oʻz mevasini koʻrsatadi. Shuning uchun, bilmasangiz yordam oling, ammo zinhor farzand tarbiyasiga befarq boʻlmang. Ayniqsa, uning borliqni taniy boshlagan davrida.

Bolaga tarbiya berishni asosiy vazifalaringiz orasiga qoʻshing, shunchaki majburiyat sifatida qaramang. Zero, koʻrsatayotgan muomilangizning  bolaning toʻlaqonli rivojlanishiga yetarli darajada taʼsiri mavjud.

Farzand tarbiyasiga oid bo’lgan eng yaxshi tavsiyalar jamlangan dasturni yuklab oling.

Linkni bosing: 👉 Farzandim dasturi