Bolalar va chaqaloqlarda me’yordan ortiq qo’zg’alish va bezovtalanish holatlari

Asosiy jihatlar

• Chaqaloq va bolalar uxlayotganda atrofida shovqin hamda notinchlik kuzatilayotgan boʻlsa,  meyordan ortiq bezovtalanishlari mumkin.
• Bezovtalanayotgan bola koʻp yigʻlashi va buni natijasida uxlay olmasligi ham kuzatiladi. Yurishni boshlagan bolalarda esa bu holat biroz koʻp ammo kam vaqt davomida sodir boʻlishi mumkin.
•  Bolalarning tinch va sokin uxlashlari uchun ularga imkoniyat yaratib bering. Yaʼni atrofda yuzaga kelayotgan shovqinlarni kamaytirib, bezovtalanishiga yakun yasang.
• O’sib rivojlangan bolalarga sokinlikdan tashqari biroz shovqin aralashgan muhit ham kerak boʻladi. ikkovini meyorda ushlang

Meyordan ortiq bezovtalanish nima?

Bezovtalanishning koʻp kuzatilishi bolalarning maʼlum bir muddat oʻyin bilan koʻp mashgʻul boʻlishlari, uxlash arafasi shovqinning koʻp kuzatilishi hamda bundan  boshqa mashgʻulotlar bilan shugʻullanishganida yuz berishi mumkin.Masalan, maʼlum bir uyushtirilgan bayram oqshomlarida mehmonlar tomonidan koʻp erkalatishlari natijasida oʻsha tun bolada uyqu rejim asosida ketmasligi mumkin.

Bezovtalangan bolalar koʻp charchashgan va uyquga tayyor holatda boʻlishadi. Ular oʻzi tanigan, tinch muhit xohlashadi.

Bezovtalik belgilari:

•  Juda holdan toygan
•  koʻp silkinishi mumkin
•  mushtlarini qisgan holda, oyoqlari bilan koʻp harakatda boʻladi
•  bezovtalik mobaynida yigʻlash holatlari kuzatiladi.

Yurishni boshlagan yoki maktabgacha taʼlim tarbiyalanuvchi bolada bezovtalik kuzatilsa:

•  charchagan, holdan toygan koʻrinadi
•  yigʻlash natijasida hissiyotlarini soʻz bilan ifodalab berolmaydi.
•  xarxasha qilgan holda, hattoki polga yotib yigʻlashi ham mumkin.

Maktab yoshidagi bolalar

• Ular ham charchagan boʻlishadi.
• Odatdagidan koʻproq xarxasha qilishga hamda shuningdek eʼtibor koʻp berilishini  xohlaydi.
• Tez zerikib qolishi mumkin.
• yegulik tanlashda injiqlanish.
• uy vazifalarini tayyorlashda yordam olishda ham xarxasha koʻrsatishga moyilligi boʻladi.

Yuqorida sanab oʻtilgan jihatlar kuzatilsa, demak bilingki farzandingizda meyordan ortiq bezovtalanishi sodir boʻlyapti.

Farzandingizning harakatdagi va xordiq chiqarish vaqti muvozanatda ushlang.

Hayotning dastlabki besh yilligida chaqaloqlar miyasi umrning boshqa pallasiga qaraganda koʻproq va tezroq rivojlanadi. Bolaning ilk tajribasi koʻrish, eshitish, paypaslash, hid sezish va ta’m bilish orqali olinadi. Bola miyasini yaxshi qabul qilishi uchun uni ragʻbatlantirib boring. Albatta, bola atrof-muhitni oʻrganish uchun ragʻbatlantiruvchi muhitda boʻlishga muhtoj. Shundagina oʻrganganini tajribada sinab koʻra oladi.

Shu bilan birgalikda, har qanday bolaga oʻzini xavfsiz his qilgan holda uxlashi uchun  tinch va osoyishta joy ham talab etiladi.

Chaqaloqlarda kuzatiladigan bezovtalikka qarshi kurashish

Agar farzandingiz bezovtalanyotganini sezsangiz, uni biron tinchroq va yorugʻ joyga olib oʻting. Imkon qadar, tinchlanishi mumkin boʻlgan joyga. Yoki tashqarini istasangiz,choyshabga oʻragan holda, bolalar aravachasida toza havoda sayr uyushtiring. Havo tezligi maromida ekanligiga ishonch hosil qiling.

Yurishni oʻrganayotgan hamda bogʻcha yoshidagi bolalarda kuzatiladigan bezovtalikka qarshi kurashish

Quyida  bezovtalikka qarshi samarali kurashish uchun bir qancha foydali maslahatlar taqdim etilgan:

• Oʻzingizni ruhan tinchlantirib oling, shundagina farzandingiz ham tinchlanishi mumkin.
• Farzandingiz uxlashi arafasida turli shovqin va harakatlarni kamaytiring. Masalan, televizor va radioni oʻchirib qoʻying. Sizga yaqin joyda uxlashiga zamin yarating.
• Bolaning koʻnglida nima borligini soʻzlarda ifodalashga yordam bering. Misol uchun aytishingiz mumkin: «biroz koʻngling ranjiganini koʻrdim, havotirga o’rin yo’q,endi  hammasi joyida»
• Bola bilan birga oʻtirgan holda, tinchlanib olish uchun mashgʻulotlar bilan shugʻullaning. Hikoya yoki ertak oʻqib bering yoki shunchaki u bilan birga yoting. Tinchlantiruvchi qoʻshiqlar kuylang va hokazo. Ancha tinchlanib olgach, u o’zi bilan birga oʻynashi uchun ham imkon bering.

Maktab yoshidagi bolalarda kuzatiladigan bezovtalikka qarshi kurashish

Bu yoshda bolalar oʻzlarini tinchlantira olishadi. Quyidagi gʻoyalar bilan tanishing:

•  Bolaning koʻngli nima istayotganini soʻz bilan ifodalab berishda yordam bering. U bilan imkon qadar koʻproq muloqotda boʻling.
•  Agar farzandingiz charchagan boʻlsa, tinchroq joyga oʻtish taklifini kiriting.Masalan, oʻz yotoqxonasida tinch qoʻshiqlar eshitishi mumkin.
•  Farzandingiz qaysi mashgʻulotlardan zavq olishi mumkinligi borasida koʻproq suhbatlashing. Yaʼniki, baʼzi turdagi mashgʻulotlar koʻp vaqt oʻylashni  talab qiladi.
•  farzandingiz uchun keng qamrovli strategiiyalar izlab toping. Odatda farzandingiz bilan koʻproq birga vaqt oʻtkazishingiz mumkin boʻlgan usullardan foydalaning.
•  Farzandingiz tinchlanishiga yordam bering. Bu bolaning hissiyotlaridagi negativlikni payqash va uni toʻxtatishda qoʻl keladi.

Rag’batlantirishning to’g’ri miqdorini topish

Farzandingizga muvozanatdagi yaqinlik eng yaxshi usul ekanligini eslatib boring. Uyqu vaqtidan tashqari tinch joyda vaqt oʻtkazish, oʻynash va hordiq chiqarishi uchun farzandingizga vaqt ajrating.

Bundan tashqari, maktab yoshidagi bolalar oʻzlari qiziqqan qoʻshimcha mashgʻulotlardan zavqlanishi mumkin. Sport, qoʻshiqchilik va boshqa faoliyatlar malakali boʻlishda, yangi doʻstlar orttirishda, qiziqishlarga qarab ish tutishda  eng yaxshi usullardan boʻla oladi.Ammo, baʼzan maktab maʼmuriyati tomonidan tashkillashtirilgan qoʻshimcha mashgʻulotlar bolani hordiq chiqarishida va oʻzi xohlagan mashgʻulotlar bilan shugʻullanishida biroz halal berishi ham mumkin.